Proces starzenia się społeczeństw przyspiesza. Opieka nad osobami starszymi staje się coraz większym wyzwaniem dla decydentów na całym świecie. Polska jest w końcówce stawki pod względem stanu zdrowia i aktywności seniorów na Starym Kontynencie. Wskaźnik aktywnego starzenia (AAI), który służy do monitorowania zaangażowania osób starszych w życie gospodarcze i społeczne, plasuje nas na drugiej pozycji od końca za Grecją. Starzenie się społeczeństwa jest zjawiskiem, które wymaga podjęcia działań na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. W odpowiedzi na te wyzwania, Gdański Uniwersytet Medyczny, samorządy Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot oraz Wojewódzki Zespół Reumatologiczny w Sopocie przygotowują pilotażowy projekt opieki nad seniorami w ramach ?Centrum Geriatrii?. Na potrzeby tego przedsięwzięcia firma doradcza EY przygotowała raport ?Kompleksowa opieka nad pacjentem w wieku senioralnym?, w oparciu o najlepsze europejskie praktyki.
Europa jest najstarszym kontynentem na świecie pod względem liczby osób 80+ przypadających na populację w wieku produkcyjnym. Do 2060 roku liczba mieszkańców Unii Europejskiej powyżej 65. roku życia wzrośnie o blisko 60% – z obecnych 93 mln do 148 mln. Jeszcze bardziej dynamiczny wzrost nastąpi w Polsce, gdzie liczba seniorów w tym czasie praktycznie się podwoi, z obecnych 5,5 mln do 11 mln. Do tego momentu w Polsce udział populacji w wieku poprodukcyjnym, przypadający na grupę w wieku 16-64, będzie prawie trzykrotnie większy niż obecnie. ? Tak poważna zmiana demograficzna przełoży się na funkcjonowanie całego społeczeństwa. Wyzwaniem, przed którym staną rządzący, będzie zapewnienie sprawnego sytemu emerytalnego i opieki nad osobami starszymi. Dodatkowo, czekają nas też zmiany społeczne oraz zmiana trendów w wielu innych obszarach. Do tej pory opieką nad starszym pokoleniem zajmowali się członkowie rodzin, ale obecnie z wielu powodów (różne miejsca zamieszkania, zaawansowany wiek opiekunów, brak czasu) w coraz większym stopniu takie funkcje przejmować będą instytucje publiczne lub organizacje społeczne ? mówi prof. Jacek Bigda, z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, koordynator projektu Centrum Geriatrii.
Starszy, czyli jaki?
Nie ma jednej definicji seniora. Większość państw rozwiniętych przyjmuje, że jest to osoba od 65. roku życia. – Często za wiek senioralny przyjmuje się moment zakończenia aktywności zawodowej i przejścia na emeryturę. Jednak nie data urodzenia jest tutaj decydująca. Trzeba mieć na uwadze, że populacja seniorów jest zróżnicowana ? począwszy od stanu zdrowia, poprzez stopień samodzielności, na aktywności społecznej i zawodowej kończąc. Inne potrzeby ma aktywny zawodowo 65-latek, a zupełnie inne 90-letnia pacjentka, która nie wychodzi z domu. Dlatego rodzaje zaleceń, działań czy terapii trzeba trzeba dopasowywać do potrzeb konkretnych grup pacjentów. Dopiero właściwy dobór środków pozwala na skuteczną pomoc albo na etapie zapobiegania albo leczenia ?? mówi prof. Tomasz Zdrojewski, Kierownik Zakładu Prewencji i Dydaktyki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Wyzwaniem, na które muszą odpowiedzieć wszystkie państwa, jest zjawisko starzejących się społeczeństw. Eksperci EY przeanalizowali systemy opieki zdrowotnej w Anglii, Niemczech oraz Szwecji. We wszystkich trzech systemach kładziony jest nacisk na wzmocnienie integracji zdrowotnej i społecznej. Nie ma jednego dobrego modelu zintegrowanej opieki ? rozwiązanie powinno być dostosowane do lokalnych uwarunkowań i potrzeb społeczeństwa.
Obecnie wiele krajów wprowadza różne rozwiązania, projekty pilotażowe i programy, które mają na celu aktywizację i pomoc osobom starszym. ? Jak wynika z analizy EY, we Włoszech, w Ligurii, lekarze mogą przepisywać recepty na zajęcia nordic walking, dzięki którym seniorzy zachowują kondycję fizyczną i utrzymują kontakt z innymi osobami w podobnym wieku. Z kolei w Szwecji, Norwegii, Holandii i Portugalii wprowadzono elementy inteligentnego domu dla osób starszych, które pozwalają na przebywanie pacjenta w mieszkaniu zamiast w szpitalu. Podopieczny ma do dyspozycji m.in. automatyczny podajnik leków, pas wykrywający upadki, czy aplikację na telefon przekazującą informacje o osobie starszej do opiekuna. Inne systemowe rozwiązanie zastosowano w Londynie, gdzie w ramach siedmiu dzielnic połączono system opieki zdrowotnej i społecznej i wdrożono system wymiany informacji między nimi tak, by na bieżąco móc dopasowywać rozwiązania do potrzeb lokalnej społeczności seniorów ? mówi Michał Majewski, Doświadczony Menedżer w Dziale Doradztwa Biznesowgo EY.
Drudzy od końca
Polska zajmuje 27. miejsce wśród krajów członkowskich Unii Europejskiej pod względem wskaźnika aktywnego starzenia. AAI bierze pod uwagę zatrudnienie, uczestnictwo w życiu społeczeństwa, niezależne życie w zdrowiu i bezpieczeństwie oraz możliwości i warunki sprzyjające aktywnemu starzeniu. Najlepiej w tych obszarach radzi sobie Szwecja, Dania, Holandia a także Wielka Brytania. Wyzwaniem stojącym przed państwami z końca rankingu, w tym przed Polską, jest stworzenie inicjatyw, które będą adresować potrzeby w zakresie zapewnienia zdrowia oraz aktywności społecznej, a także pomogą w tworzeniu miejsc pracy dla seniorów i będą wspierać naukę przez całe życie. Raport AAI publikowany jest na zlecenie Organizacji Narodów Zjednoczonych i Komisji Europejskiej.
Według danych OECD, zaledwie 15,5% Polaków powyżej 65. roku życia postrzega swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry. W Szwecji ten odsetek wynosi 68,2% a w Szwajcarii 67%. Żeby zmienić sytuację w Polsce, większy nacisk należy położyć na działania prewencyjne, których celem będzie poprawa fizycznego i psychicznego stanu zdrowia osób starszych.
W ostatnich latach w Polsce zaczęto dostrzegać konieczność znaczących zmian w polityce senioralnej. W poprzedniej kadencji Sejmu intensywnie pracowała Komisja Polityki Senioralnej, wiele inicjatyw wniosła rada ds. seniorów przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Opracowano dokumenty strategiczne dot. długofalowej opieki senioralnej i opieki długoterminowej oraz uchwalono ustawę o osobach starszych zapewniającą informacje o sytuacji seniorów. Realizowane są liczne projekty aktywizujące seniorów, przyczyniające się do realizacji idei zdrowego starzenia się, aktywnie działają uniwersytety III wieku, powoływane są liczne gremia przedstawicielskie i opiniodawcze, np. gminne rady seniorów.
Wciąż jednak pozostaje bardzo wiele do naprawienia, zwłaszcza w kierunku odpowiedzi na potrzeby powiększającej się populacji seniorów o rosnącym stopniu niesamodzielności, wymagających lepszej opieki zdrowotnej i dostępu do nowocześnie zorganizowanych świadczeń zdrowotnych. Dlatego istnieje pilna konieczność właściwego zaprojektowania systemu opieki senioralnej, uwzględniającego zarówno uwarunkowania naszego systemu zdrowia jak i systemu pomocy społecznej.
Nowy kierunek na Pomorzu
W odpowiedzi na te wyzwania Gdański Uniwersytet Medyczny oraz Wojewódzki Zespół Reumatologiczny w Sopocie pracują nad projektem, którego celem jest zwiększenie dostępności usług zdrowotnych dla seniorów. Budżet na to przedsięwzięcie to 34,5 mln zł. – ?Centrum Geriatrii? będzie obejmowało stworzenie uniwersyteckiego ośrodka geriatycznego w Gdańsku, w ramach którego będzie funkcjonowała przychodnia geriatryczna, dzienny dom opieki medycznej i ambulatoryjna baza rehabilitacyjna. W ramach pilotażu ma on także wdrożyć zintegrowaną opiekę nad seniorami cierpiącymi na choroby przewlekłe. Drugim filarem będzie nowy ośrodek opieki geriatrycznej w Sopocie ? mówi prof. Jacek Bigda. – Na podstawie analizy EY chcemy wdrożyć w Trójmieście najlepsze rozwiązania, które z powodzeniem funkcjonują już w innych krajach europejskich i dostosować je do lokalnej specyfiki. W ramach pionierskiego projektu ?Centrum Geriatrii?, podopieczni będą mieli ułatwiony dostęp do specjalistycznej opieki geriatrycznej, opieki dziennej i rehabilitacji. Seniorzy będą mogli także korzystać z opieki w domach. Wdrożenie zintegrowanego modelu opieki nad osobami przewlekle chorymi w wieku podeszłym zapewni dobrą komunikację pomiędzy lekarzem geriatrą, lekarzem POZ oraz służbami pomocy społecznej. Opieka będzie zorganizowana z wykorzystaniem narzędzi teleinformatycznych dostosowanych do potrzeb i ograniczeń pacjentów. Projekt zakłada także cykl szkoleń dla lekarzy, pielęgniarek i opiekunów. Dzięki współpracy sektora zdrowia, środowisk akademickich z samorządami terytorialnymi i organizacjami pozarządowymi na obszarze Trójmiasta będą powstawały projekty zdrowotne testujące nowe rozwiązania organizacyjne i procesowe ? podsumowuje prof. Jacek Bigda.
